Eind mei 2022 zullen de consumentenbeschermingsregels in Nederland worden aangevuld met nieuwe regels, gebaseerd op een Europese richtlijn. Hoewel de invoering van de nieuwe regels achterloopt op schema, heeft de Autoriteit Consument & Markt (ACM) al aandacht gevraagd voor de nieuwe regels en lijkt zij in de startblokken te staan om deze te gaan handhaven. In deze blog vertellen wij meer over de aankondiging van de ACM en welke nieuwe regels kunnen worden verwacht.
ACM’s schot voor de boeg
Eind 2019 heeft het Europees Parlement Richtlijn (EU) 2019/2161 (de Richtlijn) aangenomen met als doel betere handhaving en modernisering van de Europese regels voor consumentenbescherming. Deze nieuwe regels gelden in principe pas als deze zijn omgezet naar Nederlandse wetgeving. Hoewel Nederland uiterlijk op 28 november 2021 aan de Europese Commissie moest laten weten hoe de nieuwe regels er in Nederland uit gaan zien, werd pas 10 dagen daarvoor een wetsvoorstel en Memorie van toelichting (MvT) naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze timing leverde kritische vragen op vanuit de politieke partijen.
Ondanks het vertraagde wetgevingstraject heeft de ACM als handhaver van de meeste nieuwe regels alvast een schot voor de boeg gegeven. Vorige week waarschuwde de ACM bedrijven al specifiek om zich aan de nieuwe regels voor ‘van/voor-aanbiedingen’ te (gaan) houden. Volgens haar berichtgeving heeft de ACM eerder dit jaar de online aanbiedingen van 250 populaire producten (speelgoed en consumentenelektronica) van 25 webshops gedurende enkele maanden automatisch vastgelegd. Daarbij is de ACM naar eigen zeggen regelmatig aanbiedingen tegengekomen die geen echte aanbiedingen waren, bijvoorbeeld omdat dat de ‘van’-prijs niet recent was of zelfs helemaal niet was gevoerd. Deze inventarisatie zal de ACM gebruik als opmaat naar handhaving van de nieuwe regels in 2022.
De expliciete waarschuwing past in de algemene wijze waarop de ACM te werk gaat op het gebied van consumentenbescherming. Deze werkwijze houdt in dat de ACM (i) eerst inventariseert, (ii) daarna bedrijven waarschuwt en (iii) vervolgens overgaat tot handhaving jegens een geselecteerde groep vermoede overtreders. Onlangs paste de ACM deze werkwijze bijvoorbeeld toe op het gebied van misleidende duurzaamheidsclaims door onder meer kledingbedrijven, via achtereenvolgens een inventarisatie, waarschuwing en vervolgonderzoeken. In geval van een overtreding van consumentenbeschermingsregels kan de ACM ook nu al hoge boetes opleggen, tot maximaal €900.000 of, indien dat meer is, 10% van de omzet van de overtreder.
Nieuwe regels voor verkoop aan consumenten
Met haar bericht benoemt de ACM slechts één van de vele wijzigingen die uit de Richtlijn voortvloeien. Het valt echter niet uit te sluiten dat de ACM ook andere onderdelen van de nieuwe wetgeving al in haar vizier heeft. Om die reden worden de belangrijkste nieuwe regels hieronder kort toegelicht.
‘Van/voor-aanbiedingen’
Het aanbieden van zogenaamd hoge kortingen, die in werkelijkheid geen of slechts een zeer beperkte korting betreffen, zijn al lange tijd een doorn in het oog van de ACM. Volgens onderzoek van de Consumentenbond komen dergelijke ‘nep-aanbiedingen’ regelmatig voor. De meest voorkomende vorm zijn de zogenoemde ‘van/voor-aanbiedingen’, bijvoorbeeld “Van €100, nu voor €49,99”. Op dit moment wordt door de ACM bij een ‘van/voor’ prijs gekeken of het product in de 3 maanden voorafgaande aan de aanbieding daadwerkelijk voor de ‘van’-prijs is verkocht. De regels voor de ‘van’-prijs worden aanmerkelijk strenger onder de nieuwe regels: de ‘van’-prijs moet de laagste prijs zijn die de handelaar gedurende ten minste 30 dagen voorafgaand aan de aanbieding heeft gevoerd. Hiermee wordt voorkomen dat een handelaar de prijs voor een korte tijd verhoogt en het product daarna tegen een (grote) “prijsvermindering” aanbiedt ten opzichte van de tijdelijk verhoogde prijs.
Gepersonaliseerde aanbiedingen
Handelaren kunnen de prijs van een aanbod personaliseren voor specifieke (groepen van) consumenten aan de hand van geautomatiseerde besluitvorming op grond van de kenmerken of gedrag van de betreffende consument(en). Dit wordt ook wel “profilering” genoemd. De nieuwe regels verplichten om voor het sluiten van een overeenkomst de consument te informeren wanneer er sprake is van een gepersonaliseerd aanbod, dat tot stand is gekomen door middel van dergelijke geautomatiseerde besluitvorming.
Zoekresultaten bij aanbieders van online zoekfuncties
Het nieuwe pakket aan regels bevat ook verplichtingen voor bedrijven die consumenten in staat stellen te zoeken naar goederen en diensten (bijvoorbeeld reizen of accommodatie) die worden aangeboden door bedrijven of consumenten. Bij dergelijke online zoekfuncties kan bijvoorbeeld worden gedacht aan onlinemarktplaatsen of (prijs)vergelijkingswebsites.
Aanbieders van deze online zoekfuncties moeten de consument bepaalde informatie gaan verstrekken over de belangrijkste parameters (en hun onderlinge belang) bij de totstandkoming van de rangschikking van een zoekopdracht. Daaronder valt ook of er sprake is van directe of indirecte betalingen door de adverteerder voor een hogere rangschikking. Deze informatieverplichting voor aanbieders van online zoekfuncties gaat overigens niet zo ver dat zij haar algoritmes bekend hoeft te maken. Vergelijkbare informatieverplichtingen voor zoekresultaten gelden al tussen online tussenpersonen en handelaren, maar deze gaan nu dus ook gelden richting consumenten. De nieuwe regels gelden overigens niet voor aanbieders van online zoekmachines zoals Google, daar gelden al andere regels voor.
Consumentenbeoordelingen/-reviews en (sociale media) -aanbevelingen
Volgens de Richtlijn en de MvT gaan consumenten steeds meer af op beoordelingen en aanbevelingen van andere consumenten wanneer zij een aankoopbeslissing nemen. Daarom komen er ook nieuwe regels om de authenticiteit van deze beoordelingen en aanbevelingen te waarborgen. Handelaren die gebruik maken van consumentenbeoordelingen van producten moeten allereerst informatie verstrekken over of en hoe zij verzekeren (controleren) dat gepubliceerde consumentenbeoordelingen afkomstig zijn van consumenten die het product daadwerkelijk hebben gebruikt of gekocht. Het niet, onjuist of onduidelijk verstrekken van deze essentiële informatie wordt een verboden handelspraktijk. Ten tweede wordt het handelaren verboden om valse consumentenbeoordelingen en -aanbevelingen te (laten) plaatsen om hun producten te promoten (zoals “likes” op sociale media). Daarnaast wordt het verboden om consumentenbeoordelingen of -aanbevelingen misleidend te weergeven (zoals het verwijderen van negatieve beoordelingen).
Overigens is het misleiden van consumenten in Nederland nu ook al verboden. Eerder dit jaar legde de ACM bijvoorbeeld al een dwangsom op aan een bedrijf voor het gebruik van nepvolgers en neplikes bij reclame op sociale media. Met de nieuwe regels zal hier nu een specifiekere wettelijke norm voor komen op het gebied van beoordelingen en aanbevelingen.
Overige bepalingen
Naast de bovenstaande regels bevat het wetsvoorstel ook regels die zien op: (a) transparantieverplichtingen voor onlinemarktplaatsen, zoals het verplicht verstrekken van bepaalde gegevens van derde-verkopers op die platformen, (b) overeenkomsten voor het verrichten van een digitale dienst in ruil voor het verstrekken van persoonsgegevens en (c) doorverkoop van tickets aan consumenten.
Met de nieuwe Richtlijn en nationale wetgeving worden ook de regels voor grensoverschrijdende onderzoeken verder versterkt. Zo komt er in de hele EU een minimumboetepercentage van 4% van de jaaromzet of, indien er geen omzetinformatie beschikbaar is, van ten minste €2.000.000 in geval van zo’n grensoverschrijdend onderzoek. Hiertoe wordt volgens het wetsvoorstel aan artikel 2.15 Whc een nieuw lid toegevoegd. Daarnaast worden er EU-brede normen geïntroduceerd voor het vaststellen van sancties (zoals de aard, ernst, omvang en duur van de overtreding of recidive). De ACM kende dergelijke normen echter al.
Conclusie
Met de Europese en nationale modernisering van de consumentenregelgeving wordt vooral ingezet op betere bescherming van de online consument op gebieden die een belangrijke rol spelen bij aankoopbeslissingen van consumenten. Daarbij gaat het met name om aanbiedingen, zoekresultaten, beoordelingen en aanbevelingen. Consumentenbelangen lijken hiermee online een stuk beter te worden beschermd. Voor handelaren kunnen de nieuwe regels echter behoorlijk ingrijpend zijn, zowel wat betreft eventuele aanpassingen die moeten worden doorgevoerd als wat betreft de potentieel hoge boetes bij overtredingen. De ACM lijkt – zoals bij veel van haar nieuwe taken – echter voortvarend aan de slag te willen gaan met de handhaving van deze nieuwe wetgeving. Een check of de huidige werkwijze voldoet aan de nieuwe regels kan dus lonen.
